Yatak Yarası (Bası Yarası) nedir, neden olur? Yatak karası krem tedavisi nasıl yapılır?

Yatak yarası yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağlı hastalarda yetersiz beslenme, az su alımı, yetersiz vücut temizliği ve ıslak cilt nedeniyle olabilir. Hastaların genel sağlık durumu ve yaranın çıktığı yere göre hastalık farklı ciddiyetlerde seyredebilir. Yaranın ciddiyetine göre çeşitli tedaviler uygulanabilir.

YATAK YARASI NEDEN OLUR?

Yatak yaralarının gelişmesinde rol oynayan en önemli faktör basınçtır. Basıncın yaraya dönmesini etkileyen faktörler şu şekildedir:

Basıncın Yoğunluğu: Yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağımlı yaşayan hastaların vücudunda dışarıdan deriye uygulanan basınç, içeriden deriye uygulanan kılcal damar basıncını aşmamalıdır.

Basıncın Süresi: Yatalak hastalarda yatak yarası oluşumunun önlenmesi için hastanın pozisyonu sık sık değiştirilmelidir. Sağlıklı insanlarda yatak yarası olmamasının sebebi insanların oturdukları veya yattıkları pozisyonda basınç hissettikleri an pozisyonlarını kendiliğinden değiştirmeleri yani basıncın süresinin ayarlanmasıdır.

Basınca Maruz Kalan Dokunun Toleransı: Doku toleransı, derinin kendisi üzerine uygulanan basıncı dağıtmasını etkileyen cilt ve destek dokuların bütünlüğünü, durumunu ifade eder. Doku toleransı düşük hastalarda yatak yaraları daha sık görülür.

Yatak yarasını önlemek tedavi etmekten daha kolaydır. Bunun için öncelikli hedef yaranın oluşumuna sebebiyet verecek unsurları ortadan kaldırmak olmalıdır. Hastaların kullanmak zorunda olduğu tıbbi cihazların hortumları, uzantıları ve sert kısımları bası yarasına neden olabilir. Aynı zamanda yatağa bağlı hastalarda basıncı azaltan yatakların seçimi ve hastanın yataktaki pozisyonunu sıklıkla değiştirmek bası yarası riskini azaltacaktır. Hastalarda iki saatte bir, tekerlekli sandalye kullanan hastalarda ise saat başı pozisyon değiştirilmelidir.

Hastanın yetersiz sıvı alımı da cilt bariyerini düşürecek ve hastada daha kolay yara oluşumu ile açılan yaraları daha geç iyileşmesine neden olacaktır. Cilt belirli sıklıkla temizlenmeli, kirli bırakılmamalıdır. İdrar ve dışkı teması önlenmekle birlikte terleyen bölgelere de dikkat edilmelidir. Hastanın kemik çıkıntılarına masaj yapılmalıdır.

YATAK YARASI EVRELERİ

Yatak yarasının dört evresi bulunur:

1. Evre: Deride renk değişimi görülmekle birlikte açılmalar olmamıştır. Hasta beyaz tenliyse hafif kızarıklık vardır, koyu tenliyse cilt maviden mora dönük bir renk alır. Şişlik olabilir.

2. Evre: Bu evrede yara açılması görülür, açıklıktan sıvı akıntısı olabileceği gibi sıvı dolu bir kabartı da gözlenebilir.

3. Evre: Deri ve derialtı dokusunun kaybedildiği evredir. Yarada sarımsı bir akıntı vardır. Yara derine iniyor olabilir fakat kas ve tendon kaybı gerçekleşmemiştir.

4.Evre: Cerrahi tedavi gerektiren bu evrede kaslar ve kemikler etkilenmiştir. Yarada katmanlar veya cep görünümü vardır.

YATAK YARASI NASIL GEÇER?

Yatak yaraları erken tespit edilip tedavi edilmediğinde yatak yarası kurtlanmasına kadar gidebilir. Unutmayın yatak yaralarında önemli üç şey vardır: koruyucu hekimlik, hasta yakınının eğitimi ve erken cerrahi tedavi. Cerrahi tedavilerde debridman adı verilen işlem uygulanarak ölü ya da enfekte olmuş dokular doktorlar tarafından temizlenmektedir. Teşhisi daha erken yapılmış yatak yaralarında ise pansuman yeterli olabilmektedir.

Yatak yarasında uygulanabilecek pansuman türleri ikiye ayrılır:

Yüzey Pansumanı: Islak ve yüzeysel yaralarda öncelikle serum fizyolojik ve sünger yardımıyla yara temizlenir. Ardından özel üretim yatak yarası için krem uygulanarak gazlı bez ve bantlar yardımıyla yara kapatılır.

Doldurucu Pansuman: Derin yaralarda tercih edilen bu pansuman yönteminde yara serum fizyolojik ile yıkandıktan sonra gliserin içerikli yatak yarası jeli ile tekrar temizlenir. Ardından steril gazlı bezler yardımıyla yara kurulanır. Derin yaralarda uygulanan pansumanlarda yaranın içinin kuru bırakılması önemlidir. Son olarak da yüzey pansumanında olduğu gibi yaranın çevresi temizlenir ve yara gazlı ve bantlarla kapatılır. Yara çevresi de yara içi gibi kuru tutulmalıdır.

YATAK YARASI NE KADAR SÜREDE İYİLEŞİR?

Yatak yarası yaranın hangi evrede olduğuna göre farklı sürelerde iyileşebilir. 1. evredeki bir yatak yarası ciltte açıklık ve akıntı olmadığı için yatak yarası için kremleri kullanımıyla dört beş gün içerisinde iyileşebilir. 2. evredeki bir yatak yarasının iyileşmesi ise ne yazık ki birkaç haftayı hatta ayı bulabilmektedir. 3 ve 4. evre yatak yaralarında iyileşme olmaz. Cerrahi müdahale ile yaranın bulunduğu bölge en kısa sürede temizlenmelidir.